Το Homo Ludens στο The Eudemonia και το The Ευ Talk

Μπορεί το παιχνίδι να είναι ένας νέος τρόπος να γνωρίσουμε την πόλη και τους ανθρώπους της;

Η Πόλα Δρακοπούλου και το The Ευ Talk με την Κάτια Μακρυκώστα, Cο-Founder και Executive Director του Homo Ludens

Τι είναι το Ηomo Ludens;

Το Homo Ludens είναι ένα οικοσύστημα που περιλαμβάνει ανθρώπους και φορείς που ενδιαφέρονται για το τρίπτυχο πόλη, παιχνίδι, πολιτισμός και την συνύπαρξη ψηφιακών και φυσικών δράσεων. Είναι ένα δίκτυο ουσιαστικά που φέρνει σε επαφή ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα, όπως καλλιτέχνες -performers, μουσικούς, κινηματογραφιστές, επιστήμονες και τεχνολόγους- computer scientists και developers, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, ανθρώπους των γραμμάτων και της ακαδημαϊκής κοινότητας που ενδιαφέρονται για την σύζευξη πολιτισμού, τεχνολογίας και ψυχαγωγίας στις πόλεις του αύριο. Ως νομικό πρόσωπο είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία έρευνας και πειραματικής ανάπτυξης διεπιστημονικού χαρακτήρα, που βασίζεται κυρίως στα μέλη και στις δράσεις των μελών της αλλά και σε προϊόντα και υπηρεσίες που αναπτύσσουμε εσωτερικά. Τα μέλη του Homo Ludens συνεργάζονται μεταξύ τους και έχουν τη δυνατότητα μέσω του οικοσυστήματος να δοκιμάσουν στην πράξη τις ιδέες τους και να σχεδιάσουν δράσεις ή να αναπτύξουν νέα προϊόντα. Θα λέγαμε ότι το Homo Ludens λειτουργεί ως πεδίο δοκιμών που δίνει την ευκαιρία στα μέλη του να αποδείξουν τη βιωσιμότητα της ιδέας τους πριν αναζητήσουν χρηματοδότηση για περαιτέρω ανάπτυξη. Έχουμε φτιάξει μια δυναμική δομή με ειδικούς συμβούλους με πολύ υψηλό ακαδημαϊκό προφίλ που είναι στο HL εθελοντικά για να κατευθύνουν τα νεότερα μέλη. Ψυχή του οικοσυστήματος είναι οι νέοι άνθρωποι με δημιουργικές ιδέες, υψηλούς στόχους και φιλοδοξίες αλλά προπάντων με κοινό όραμα.

Ποιο είναι το όραμά σας;

Φιλοδοξούμε, χάρη στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, να «ενθέσουμε» το παιχνίδι σε κάθε σημείο των πόλεων είτε ως αυτοσκοπό είτε ως επιβοηθητικό μέσο μιας άλλης δραστηριότητας. Είτε δηλαδή κάποιος θέλει απλά να παίξει είτε θέλει να βγει για ψώνια, να γνωρίσει τα τοπόσημα, να ψυχαγωγηθεί ή να κάνει μια εκπαιδευτική βόλτα.  Οραματιζόμαστε ψυχαγωγικά και πολιτιστικά προϊόντα που θα μπορούν να προσαρμοστούν και να  αναπαραχθούν σε διάφορες πόλεις του κόσμου εμπλουτίζοντας και αναδεικνύοντας τον πολιτιστικό τους ιστό. Μια τέτοια προοπτική μπορεί να  δημιουργήσει γέφυρες πολιτιστικής συνεργασίας, όπου παιχνίδια και τέχνη θα ενώσουν τους πολίτες του κόσμου. Κυρίως όμως φανταζόμαστε τους κατοίκους και τους επισκέπτες των πόλεων να «δραπετεύουν» από τη ρουτίνα της καθημερινότητας με μικρές στιγμές παιχνιδιού στην πορεία της ημέρας. Να ξυπνήσουμε τον Homo Ludens που όλοι έχουμε μέσα μας.

Γιατί Homo Ludens;

Το όνομα και η φιλοσοφία πίσω από το όνομα προέρχονται από τον θεωρητικό του πολιτισμού Γιόχαν Χουιζίνγκα, ο οποίος επισήμανε ότι το παιχνίδι είναι πρωταρχικότερο κάθε πολιτισμού και καθορίζει κάθε πολιτισμό αλλά και την ουσία της ανθρώπινης φύσης. O Homo Ludens είναι ο «Άνθρωπος που Παίζει» και το θέμα αυτό με απασχόλησε στη διατριβή μου με τίτλο: «Αναζητώντας τον Homo Ludens: Μια συμμετοχική performance με θέμα τη ζωή ως παιχνίδι» στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Θεατρικές Σπουδές του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου και διερεύνησα τις διεθνείς τάσεις συνύπαρξης φυσικού και ψηφιακού στην αστική δραματουργία. Τιμής ένεκεν λοιπόν, οικοσύστημα Homo Ludens.

Περιγράψετε κάποιες από τις πρόσφατες δράσεις σας.

Επειδή έχουμε σχετικά μικρή ιστορία, ξεκινήσαμε μόλις πριν λίγους μήνες, όλες οι δράσεις είναι για εμάς πρόσφατες. Θα σας δώσω τρία παραδείγματα δράσεων που οργανώσαμε με μεγάλη επιτυχία και απευθύνονται σε διαφορετικό κοινό. Η μία ήταν το «U&I - Veikou Park Family Adventure, Αποστολή: Λυδία Λίθος», η οποία έλαβε χώρα στο Άλσος Βεΐκου και ήταν σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό και Αθλητικό Οργανισμό του Δήμου Γαλατσίου. Η συγκεκριμένη δράση απευθυνόταν σε οικογένειες με παιδιά και στόχος της ήταν η ενεργοποίηση και ενθάρρυνση του κηδεμόνα μέσω οδηγιών στο κινητό του τηλέφωνο για να κατευθύνει το παιχνίδι και να παίξει μαζί με το παιδί του. Αυτήν την δράση την σχεδιάζουμε για να μπορεί να αναπαραχθεί σε κάθε σχεδόν Πάρκο και απευθύνεται σε γονείς και παιδιά έως 8-9 ετών.

Τελείως διαφορετική δράση μας ήταν «Η αγάπη δεν φτάνει», ένα παιχνίδι σε συνεργασία με το Athens Culture Net (ACN) του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο των Αθηναϊκών Διαδρομών. Ήταν ουσιαστικά ένα  pre-Valentine event, το 1ο συμμετοχικό παιχνίδι πόλης για ζευγάρια στην καρδιά της Αθήνας και είχε σαν στόχο να «δοκιμαστεί» με έναν παιγνιώδη τρόπο η ενότητα των ζευγαριών και παράλληλα να γνωρίσουν μυστικά και τοπόσημα του κέντρου της Αθήνας.

Τέλος, το «Athens Poetry Walk» που έγινε επίσης σε συνεργασία με το Athens Culture Net (ACN) του Δήμου Αθηναίων. Μια δωρεάν εφαρμογή διασύνδεσης των εκδηλώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης αλλά και ξενάγησης στα γλυπτά, προτομές και αγάλματα ποιητών του κέντρου της Αθήνας που είχε ως στόχο, με έναν παιγνιώδη τρόπο, οι συμμετέχοντες/ουσες να γνωρίσουν τοπόσημα και προσωπικότητες που χαρακτηρίζουν την λογοτεχνική κληρονομιά της Αθήνας. Τώρα σχεδιάζουμε την επέκταση του, το «Athens Poetry Walk» σε συνεργασία με το ACN για το Athens City Festival και παράλληλα την επόμενη εκδήλωσή μας, το «Run Bunny, Run!», ένα φιλοσοφικό παιχνίδι για την Άνοιξη, τους κύκλους και το νόημα της ζωής.

Όλες οι δράσεις μας χρησιμοποιούν ως μέσο το έξυπνο κινητό (smartphone). Η ψηφιακή τεχνολογία μας διευκολύνει στο να καθοδηγήσουμε τους συμμετέχοντες σε διαδρομές μέσα στην πόλη ή σε κάποιο άλσος/ πάρκο και εξειδικεύει την δική μας φυσική παρουσία στην εμβύθιση των παικτών. Έτσι, πετυχαίνουμε αυτό που λέμε «σύζευξη ψηφιακής και φυσικής δράσης».  

Δεν είναι ήδη εξαρτημένοι αρκετά οι άνθρωποι από τις ψηφιακές συσκευές τους;

Ακριβώς. Και αυτή την εξάρτηση που έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια εμείς την μετατρέπουμε σε ευκαιρία. Όπως είπαμε, θεωρούμε ότι το παιχνίδι είναι στην ανθρώπινη φύση, αλλά τα τελευταία χρόνια το ίντερνετ και η ψηφιακή πραγματικότητα κάνει τους ανθρώπους να παίζουν σχεδόν καθημερινά απομονωμένοι στον κόσμο της οθόνης. Εμείς στοχεύουμε να αξιοποιήσουμε το μέσο που είναι ήδη οικείο σε όλους, το τηλέφωνο και να βγάλουμε τους ανθρώπους ξανά έξω στον φυσικό χώρο δράσης του παιχνιδιού. Στην πόλη. Κάθε ένας που συμμετέχει σε μια δράση μπορεί να έχει διαφορετικές προσδοκίες και διαφορετικές εμπειρίες. Ένα τέτοιο παιχνίδι εκτός από ευκαιρία για κοινωνικοποίηση και ψυχαγωγία μπορεί να συμβάλλει στο να ανακαλύψει την πόλη με διαφορετικό τρόπο. Η πόλη για εμάς είναι ένα ανοιχτό πεδίο, σαν ένα μεγάλο ταμπλό επιτραπέζιου παιχνιδιού που κάθε παίκτης μπορεί να κινηθεί διαφορετικά και να γνωρίσει πράγματα που στην καθημερινότητα περνάνε απαρατήρητα. Το έξυπνο κινητό τηλέφωνο ή η ψηφιακή τεχνολογία δεν είναι εμπόδιο αλλά ένα απλό μέσο που εκτείνει τις δυνατότητες ανακάλυψης της πόλης και «αυξάνει την πραγματικότητα» με πληροφορίες που δεν είναι αλλιώς προσβάσιμες.

Αναφέρετε στην ιστοσελίδα σας ότι η απλότητα είναι από τις αξίες του Homo Ludens και διαχωρίζεται από την απλοϊκότητα. Πώς αντιλαμβάνεστε αυτή τη διαφορά;

Οι έρευνες δείχνουν ότι το 60 και πλέον τοις εκατό των κατοίκων του πλανήτη παίζουν καθημερινά παιχνίδια στο κινητό τους. Υπερβολικά μεγάλος αριθμός αν το σκεφτείτε. Από αυτούς, η συντριπτική πλειονότητα, παίζει είτε τυχερά παιχνίδια είτε αυτά τα απλοϊκά “hypercasual” παιχνίδια που ουσιαστικά «σκοτώνουν» τον χρόνο και δρουν μεν ως αγχολυτικά αλλά ταυτόχρονα μας «χαζεύουν» γιατί είναι απλά και εθιστικά. Αυτό όμως, κάτι μας δείχνει. Ο κόσμος δεν θέλει να «δεσμεύεται» με σύνθετα και απαιτητικά πράγματα. Εμείς φτιάχνουμε τις δράσεις μας απλές, ώστε να μπορεί εύκολα να συμμετέχει οποιοσδήποτε αλλά ταυτόχρονα δίνουμε ένα δεύτερο ή και τρίτο αφηγηματικό πλαίσιο που αν κάποιος θέλει να εμβαθύνει -να μπορεί να το κάνει ανακαλύπτοντας έναν μεγαλύτερο κόσμο να ξεδιπλώνεται μπροστά του. Για παράδειγμα, κάναμε ένα παιχνίδι για το Athens Science Festival, όπου τα παιδιά και οι επισκέπτες του φεστιβάλ κυνηγούσαν ψηφιακά μήλα και μετά τα αντάλλασσαν με πραγματικά μήλα ΖΑΓΟΡΙΝ. Αυτό ήταν ένα απλό παιχνίδι που σε δεύτερο επίπεδο τους μάθαινε τον νόμο του Νεύτωνα και σε τρίτο την δυνατότητα σύζευξης ψηφιακού και πραγματικού. Το ίδιο και στο «Η αγάπη δε φτάνει». Είχαμε διακειμενικές αναφορές σε ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς και καλλιτέχνες, που αν κάποιος ήθελε μπορούσε να εμβαθύνει, αλλά κι αν όχι πάλι είχε μια εξαιρετική ψυχαγωγική εμπειρία.

Αναφέρετε ακόμη πως η φράση “Κι εγώ μπορώ να το κάνω αυτό” αποτελεί κίνητρο για όλους. Ποιο είναι το δικό σας κίνητρο για το Homo Ludens;

Το «κι εγώ μπορώ να το κάνω αυτό» αναφέρεται τόσο στους συμμετέχοντες των δράσεων όσο και στους δημιουργούς των δράσεων, τα μέλη δηλαδή του οικοσυστήματος. Οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι αυτό που κάνουν είναι κάτι απλό και εύκολο ακόμα κι αν δεν είναι μόνο αυτό, αλλά και οι δημιουργοί έχουν μια πρόκληση να υπερβούν –την δημιουργία της ίδιας της δράσης-  ένα εμπόδιο όμως που δεν απαιτεί να είναι κανείς δεξιοτέχνης, ούτε γκουρού της ψηφιακής τεχνολογίας, ούτε να έχει τεράστιους οικονομικούς προϋπολογισμούς. Το μεγάλο στοίχημα, παράλληλα, για εμάς στο Homo Ludens είναι να κάνουμε τους ίδιους τους κατοίκους των πόλεων δημιουργούς και παίκτες ταυτόχρονα, και να συμμετέχουν ενεργά ως μέρος του σκηνικού της πόλης. Ήδη δουλεύουμε πάνω σε αυτό. Κάθε ένα από τα μέλη μας φυσικά μπορεί να έχει και εξειδικευμένα διαφορετικά κίνητρα. Άλλοι συμμετέχουν για την ευχαρίστηση και την εμπειρία, άλλοι για να δοκιμάσουν μια ιδέα, άλλοι για να πραγματοποιήσουν ένα ερευνητικό έργο στο πλαίσιο των σπουδών τους ή να αναπτύξουν ένα εμπορικό προϊόν ή για να εκφραστούν δημιουργικά.

Πώς μπορεί ο επαναπροσδιορισμός της ‘παιγνιώδους φύσης μας’ να βελτιώσει την καθημερινότητά μας;

Λέει κάπου ο Σαίξπηρ ότι η ζωή είναι μια σκηνή και όλοι είμαστε παίκτες και παίζουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας διάφορους ρόλους, τον ρόλο του μαθητή, τον ρόλο της μητέρας, της καθηγήτριας κτλ. Ο Goffman υποστήριζε ότι κάθε πτυχή της ζωής διακρίνεται από θεατρικότητα. Δημιουργούμε ταυτότητες παρουσιάζοντας τον εαυτό μας μπροστά σε ορισμένο κάθε φορά κοινό και σε ορισμένο κάθε φορά σκηνικό τοπίο. Με όρους θεάτρου μπορούμε να πούμε ότι ο καθένας μας κάθε στιγμή είναι ηθοποιός, δραματικός χαρακτήρας και κοινό ταυτόχρονα. Οι τρεις αυτές εκδοχές μας στην πραγματική ζωή συνδημιουργούνται σε πραγματικό χρόνο ανάλογα με τους ρόλους που παίζουν οι υπόλοιποι παρόντες στην συγκεκριμένη «φέτα ζωής». Η παιγνιώδης φύση μας αποκαλύπτεται σε κάθε στιγμή της καθημερινότητας μας είτε παίζουμε παιχνίδια είτε ρόλους. Την δεκαετία του ‘60 οι καταστασιακοί προέτρεπαν να ανακαλύψουμε και να επανακατακτήσουμε με παιγνιώδη τρόπο τις πόλεις. Έκαναν όμως λάθος. Οι πόλεις ήταν αυτό που ήταν επειδή ούτως ή άλλως οι άνθρωποι έπαιζαν τον ρόλο που έπαιζαν. Το ζητούμενο είναι «τι παιχνίδι θέλουμε να παίξουμε» σήμερα. Ένα παιχνίδι δημιουργικό, ψυχαγωγικό, συνανακάλυψης και συνεργασίας ή ένα παιχνίδι αποξένωσης και καταστροφής; Εμείς θεωρούμε ότι μέσω της τεχνολογίας έχουμε την ευκαιρία να γίνουμε πιο δημιουργικοί, πιο κοινωνικοί, πιο αποτελεσματικοί και πιο υπεύθυνοι. Να έρθουμε πιο κοντά στους ανθρώπους, στην φύση και στον πολιτισμό. Αυτό είναι ένα ακόμα στοίχημα.

Ποιοι είναι οι άνθρωποι πίσω από το Homo Ludens;

Είμαστε μια παρέα που συνεχώς μεγαλώνει. Αρχικά ξεκινήσαμε ένας κλειστός πυρήνας από το μεταπτυχιακό του ΑΠΚΥ και την συμφοιτήτριά μου Ύρια Ιωαννίδου, που ολοκληρώνει τώρα την μεταδιδακτορική της έρευνα στο Harvard, αλλά και την Τζούλια Γκόγκου, που συνεργαστήκαμε στενά στην καλλιτεχνική ομάδα Persona σε project της καθηγήτριάς μας κ. Αύρας Σιδηροπούλου. Με την ενθάρρυνση της κ. Σιδηροπούλου και της κ. Τάνιας Νεοφύτου, που ήταν επόπτρια της διατριβής μου, αποφασίσαμε να πειραματιστούμε περισσότερο πάνω σε αυτόν το συνδυασμό τεχνολογίας δραματουργίας πόλης και παιχνιδιού. Γρήγορα συντάχθηκαν σε αυτήν την προσπάθεια η Στέλα Λεβαντάκη και η Αγγελική Στρουμπούλη, που μας συνδέει στενή φιλία από το Θέατρο της Ημέρας, καθώς και η Όλγα Γεωργαντζά και η Δέσποινα Ζωγραφίδου, με τις οποίες είμαστε συνεργάτιδες και φίλες πολλά χρόνια. Παράλληλα σε κάθε δράση εντάχθηκαν από την αρχή performers και άνθρωποι του πεδίου, η οποία συνεισφορά των οποίων είναι καθοριστική και πολύτιμη. Έχουμε αναλυτική ταυτότητα των συντελεστών κάθε δράσης στο site μας. Σήμερα ξεπερνάμε τα 20 μέλη και έχουμε αποκτήσει μια καλή λειτουργική δομή και υψηλές οργανωτικές προδιαγραφές. Χρωστάμε πολλά στην καθοδήγηση και την τεχνογνωσία του καθηγητή μου κ. Άλκη Γούναρη, ο οποίος συνεισφέρει στην γεφύρωση μεταξύ του ακαδημαϊκού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος και χωρίς τον οποίο δεν θα είχαμε αρχίσει αυτό το ταξίδι.

Τι προτείνετε στους αναγνώστες μας;

Να έρθουν στην επόμενη δράση μας είτε ως παίκτες, είτε ως εθελοντές, είτε ως δημιουργοί. Το οικοσύστημα βασίζεται στους δημιουργούς, χρειάζεται όμως και εθελοντική προσφορά αλλά και τους παίκτες- δοκιμαστές των δράσεων. Το ετήσιο κόστος για τα μη τακτικά μέλη είναι πραγματικά πολύ μικρό σε σχέση με αυτά που μπορεί να κερδίσει κανείς και υπάρχει και μια δίμηνη περίοδος δωρεάν δοκιμής. Οι δημιουργοί, είτε είναι δημιουργοί περιεχομένου είτε δημιουργοί ψηφιοποίησης, έχουν να ωφεληθούν πολλαπλά.

Ευχαριστούμε πολύ, ανυπομονούμε να δούμε τις επόμενες δράσεις σας.

Εμείς ευχαριστούμε, ανυπομονούμε να συμμετέχετε ενεργά και με την ευκαιρία σας προσκαλούμε να φτιάξετε μια δράση του theeudemonia.com μέσα από το Homo Ludens.